Sáng ngày 18 tháng 12 năm 2023, Bảo Tàng Quang Trung đã tổ chức Lễ giỗ kỷ niệm 221 năm ngày mất Đô đốc Bùi Thị Xuân (6.11.1802 - 6.11.2023 - âm lịch) tại Đền thờ Đô đốc Bùi Thị Xuân – Khối Phú Xuân, thị trấn Phú Phong, huyện Tây Sơn.
Dự Lễ giỗ có các đồng chí: Tạ Xuân Chánh,Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa & Thể thao Bình Định; Lê Bình Thanh, Tỉnh ủy viên, Bí thư Huyện ủy Tây Sơn; Hoàng Thị Thanh Nhã, Phó Chủ tịch Hội LHPN tỉnh; Phan Chí Hùng, Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND Huyện; Nguyễn Thị Thanh Bình, Chủ tịch Liên hiệp Hội khoa học kỹ thuật Tỉnh, Chi hội trưởng Chi hội nữ trí thức Tỉnh, nguyên Phó chủ tịch UBND tỉnh; Đại biểu Hội nữ doanh nhân tỉnh; đại diện các phòng chuyên môn, đơn vị trực thuộc Sở Văn Hóa và Thể thao; các Cơ quan, phòng, ban, ngành, hội đoàn thể Huyện Tây Sơn; Lãnh đạo Hội LHPN các Huyện, Thị xã, Thành phố trong tỉnh, đại biểu đại diện tộc họ Bùi; bà con nhân dân ở địa phương đến tham dự.
Án thờ Đô đốc Bùi Thị Xuân
Quang cảnh buổi lễ
Bùi Thị Xuân sinh trưởng trong một gia đình nông dân giàu truyền thống yêu nước ở làng Xuân Hòa, huyện Tuy Viễn, phủ Quy Nhơn (nay là khối Phú Xuân, thị trấn Phú Phong, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định). Cuộc đời và sự nghiệp của Bà gắn liền với những chiến công hiển hách và thăng trầm của triều Tây Sơn.
Sinh ra và lớn lên trong một thời kỳ đầy biến động và bão táp của đất nước, trong bối cảnh loạn lạc, đất nước bị chia cắt Đàng trong, Đàng ngoài. Các thế lực phong kiến tranh giành địa vị đẩy đời sống nhân dân vào cảnh khốn cùng.
Năm 1771, phong trào nông dân Tây Sơn bùng nổ, có sức thu hút và lan toả rộng khắp, lần đầu tiên những người nông dân làm nên sự nghiệp lẫy lừng chưa từng có trong lịch sử, xây dựng một triều đại huy hoàng - Triều Tây Sơn, một triều đại để lại âm hưởng hào hùng trong bản anh hùng ca dựng nước và giữ nước của dân tộc và đã để lại cho đất nước những nhân tài kiệt xuất tỏa sáng cùng hào khí Tây Sơn vang dội, đó là: Tây Sơn Tam kiệt cùng những văn thần võ tướng tài ba như: Bùi Thị Xuân, Trần Quang Diệu, Võ Văn Dũng, Trần Văn Kỷ, Ngô Thời Nhậm, Ngô Văn Sở... và không ít người trong số họ đã trở nên bất tử với cái chết kiên trung vì nghĩa lớn.
Là người con ưu tú của quê hương Tây Sơn, Bình Định, Bùi Thị Xuân đã tham gia phong trào Tây Sơn từ buổi đầu khởi nghiệp, là vị anh thư hết lòng giúp nhà Tây Sơn. Tinh thông võ nghệ, tiếng tăm lừng lẫy khắp vùng, có tài luyện voi, cầm quân ra trận: Năm 1771, Bùi Thị Xuân tham gia phong trào Tây Sơn và được Nguyễn Nhạc giao trọng trách thuần dưỡng voi chiến, huấn luyện tân binh. Chỉ trong một thời gian ngắn Bà đã huấn luyện thuần thục hàng trăm voi chiến, đội Tượng binh của Bà sau này đã gây bao nỗi kinh hoàng, khiếp đảm cho quân thù và góp phần quan trọng vào chiến công vang dội của đội quân áo vải Tây Sơn trong trận chiến Ngọc Hồi - Đống Đa xuân Kỷ Dậu năm 1789, gắn liền với tên tuổi sự nghiệp lẫy lừng của người anh hùng dân tộc Hoàng đế Quang Trung - Nguyễn Huệ.
Đ/c Hoàng Thị Thanh Nhã, Phó chủ tịch Hội LHPN tỉnh Bình Định phát biểu tri ân tại buổi lễ
Lễ dâng hương tại lư hương lớn Đền thờ Đô đốc Bùi Thị Xuân
Theo “Cân quắc anh hùng truyện”, Nguyễn Bá Huân đã viết về Bùi nữ tướng: "Chẳng cam phận gái yếu hèn, nuôi chí cả sánh vai quân tử; Mắt trừng voi, voi sợ; Gươm chỉ cọp, cọp lùi; Thuở thiếu thời đang độ anh thư, đã nổi tiếng là trang kiếm khách; Tương truyền: Giết cọp giữa rừng sâu, cứu phu tướng khi còn là tráng sĩ; Sử chép: Dạy voi trên bãi tập, gộp tượng binh thành khối thép tiền quân; Trần tướng công yên ngựa lẫy lừng, Bùi Đô đốc bành voi giong ruổi; Non nước đã gom về một mối, vai chồng vai vợ đều nặng quằn gánh vác giang san".
Năm 1778, vua Thái Đức Nguyễn Nhạc phong Bà chức Đô đốc chỉ huy quân cấm vệ bảo vệ kinh thành Hoàng Đế.
Năm 1785, tham gia những trận chiến Đàng trong và góp phần làm nên chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút tiêu diệt 5 vạn quân Xiêm xâm lược.
Từ 1786 đến 1792, Bùi Thị Xuân cùng chồng là Thiếu phó Trần Quang Diệu, dưới lá cờ đại nghĩa Tây Sơn đã cùng Nguyễn Huệ nhiều lần vào Nam ra Bắc tiêu diệt các thế lực phong kiến cát cứ Lê, Trịnh, Nguyễn, xóa bỏ ranh giới sông Gianh chia cắt đất nước trên 200 năm.
Năm 1792, sau khi Hoàng đế Quang Trung băng hà, Đô đốc Bùi Thị Xuân được vua Cảnh Thịnh giao giữ trọng trách chỉ huy đạo quân cấm vệ bảo vệ kinh đô Phú Xuân. Năm 1802, dù nhà Tây Sơn trên bước đường thất thủ, Bà vẫn giữ vai trò chỉ huy đến cùng, lãnh đạo 5.000 quân trong trận đánh ở Lũy Trấn Ninh (Quảng Bình) khiến quân Nguyễn Ánh vô cùng khiếp sợ, nhưng cuối cùng vì tương quan lực lượng chênh lệch nên Bà đã sa vào tay giặc và bị áp giải về Phú Xuân hành quyết. Ngay khi đối diện với cái chết, Bùi Thị Xuân vẫn tỏ rõ khí phách hiên ngang, đón nhận cái chết trước pháp trường như những người tuẫn tiết vĩ đại, để lại niềm tiếc thương vô hạn đối với nhân dân.
Sóng gào biển Nại
Mây phủ non Tây
Gương anh hùng chiếu giữa Vân Đài
Bia nữ kiệt hiên ngang cùng tuế nguyệt !
Các đại biểu thành kính dâng hương tại Đền thờ tưởng nhớ vị nữ Đô đốc
Bùi Thị Xuân là một nữ kiệt, tài sắc vẹn toàn, can trường tiết liệt. Với tấm lòng yêu nước, kiên trung, Bà cùng chồng là Thiếu phó Trần Quang Diệu đã hiến dâng cả cuộc đời cho sự nghiệp đấu tranh chống giặc ngoại xâm thống nhất nước nhà vào cuối thế kỷ XVIII, một thời kỳ đầy biến động và bão táp của đất nước. Tên tuổi của Bà đã đi vào lịch sử và mãi mãi là niềm tự hào của dân tộc. Bà mất ngày 30/11/1802 (ngày mùng 6/11 âm lịch năm NhâmTuất) tại Phú Xuân (Huế).
Sau khi nữ tướng Bùi Thị Xuân mất, mặc cho sự trả thù của triều Nguyễn Gia Long, con cháu họ Bùi vẫn tổ chức ngày giỗ của Bùi nữ tướng vào ngày mùng 6 tháng 11 âm lịch hàng năm, trong tình cảm và ký ức bất diệt của các thế hệ nhân dân, tên tuổi và hình ảnh của vị Nữ tướng anh hùng mãi tỏa sáng trong lòng dân tộc.
Ngày nay, Lễ giỗ của Bà được long trọng tổ chức theo nghi thức truyền thống tại Đền thờ Đô đốc Bùi Thị Xuân, được xây dựng trên mảnh đất quê hương, nơi sinh ra và lớn lên của Nữ tướng để bày tỏ lòng thành kính đối với bậc tiền nhân. Tưởng nhớ Đô đốc Bùi Thị Xuân là tưởng nhớ một vị liệt nữ anh hùng đã hết lòng vì độc lập dân tộc, vì sự bình an, hạnh phúc của nhân dân!
Chi hội Nữ trí thức Bình Định tham dự Lễ giỗ tại Đền thờ
Bảo tàng Quang Trung
